Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού (580-662) Περί λόγων τών όντων

Πηγή: PG 90: Μαξίμου τού Ομολογητoύ "Προς Θαλάσσιον περί Απόρων".



Αρχαίο Κείμενο
   

Μετάφραση

Ερώτησις ΙΓ΄.

Τι εστί, "Τα γαρ αόρατα αυτού από κτίσεως κόσμου τοις ποιήμασι νοούμενα καθοράται· ή τε αΐδιος αυτού δύναμις και θειότης"; Τίνα τα αόρατα του Θεού, και τις η αΐδιος αυτού δύναμις και θειότης; (Ρωμαίους 1/α: 20).



Απόκρισις:

Οι τών όντων λόγοι προκαταρτισθέντες των αιώνων Θεώ, καθώς οίδεν αυτός, αόρατοι όντες· (ους και "αγαθά θελήματα" καλείν τοις θείοις έθος εστίν ανδράσιν·) από των ποιημάτων νοούμενοι καθορώνται. Πάντα γαρ τα ποιήματα του Θεού κατά φύσιν μετά της δεούσης επιστήμης γνωστικώς υφ' ημών θεωρούμενα, τους καθ' ους γεγένηνται λόγους κρυφίως ημίν απαγγέλλουσι, και τον εφ' εκάστω ποιήματι θείον σκοπόν εαυτοίς συνεκφαίνουσι· καθ' ό και: "οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, και το στερέωμα την των χειρών αναγγέλλει ποίησιν".

Αΐδιος δε δύναμίς εστι και θειότης, η συνεκτική των όντων πρόνοια, και η κατά ταύτην εκθεωτική τών προνοουμένων ενέργεια.

Ή τάχα τα αόρατα του Θεού εισιν ουκ άλλο τι παρά την αΐδιον αυτού δύναμιν και θειότητα, έχουσαν διαπρυσίως κήρυκας τας τών γεγονότων υπερφυείς μεγαλοπρεπείας.

Ως γαρ εκ των όντων τον κυρίως όντα Θεόν ότι έστι πιστεύομεν· ούτως και εκ της των όντων ουσιώδους κατ' είδος διαφοράς, την κατ' ουσίαν έμφυτον αυτού σοφίαν υφεστώσαν, και των όντων συνεκτικήν διδασκόμεθα.

Και πάλιν, εκ της ουσιώδους κατ' είδος των όντων κινήσεως, την κατ' ουσίαν έμφυτον αυτού ζωήν υφεστώσαν, και των όντων συμπληρωτικήν μανθάνομεν· εκ της κατά την κτίσιν σοφής θεωρίας, τον περί της αγίας Τριάδος, Πατρός λέγω, και Υιού και αγίου Πνεύματος, λόγον λαμβάνοντες· Θεού γαρ αΐδιος εστιν ως ομοούσιος δύναμις ο Λόγος, και θειότης αΐδιος το ομοούσιον Άγιον Πνεύμα.


Κατάκριτοι τοιγαρούν οι μη συνδιδαχθέντες εκ της των όντων θεωρίας, την αιτίαν των όντων, και τα κατά φύσιν της αιτίας ίδια, την δύναμιν λέγω, και την θειότητα.

Βοά τοίνυν η κτίσις δια των εν αυτή ποιημάτων, και οίον απαγγέλλει τοις νοερώς δυναμένοις ακούειν, την ιδίαν αιτίαν τριαδικώς υμνουμένην· λέγω δε τον Θεόν και Πατέρα, και την άφραστον αυτού δύναμιν και την θειότητα, ήγουν τον μονογενή Λόγον και το Πνεύμα το Άγιον. Ταύτα γαρ εστι τα αόρατα του Θεού τα από της κτίσεως του κόσμου νοήσει καθορώμενα.


ΣΧΟΛΙΟΝ:
α΄. Ότι εκ των όντων, φησίν, των όντων γινώσκομεν αίτιον· και εκ της διαφοράς των όντων την ενυπόστατον του όντος διδασκόμεθα σοφίαν· και εκ της των όντων φυσικώς κινήσεως, την ενυπόστατον του όντος μανθάνομεν ζωήν, την των όντων ζωοποιόν δύναμιν, το Πνεύμα το Άγιον.


   

Ερώτηση 13η

Τι σημαίνει «Επειδή τα αόρατά Του από κτίσεως κόσμου γίνονται καθαρά ορατά στα ποιήματα νοούμενα, καθώς και η αΐδια δύναμή Του και η θειότητα»; Ποια είναι τα αόρατα του Θεού και ποια η αΐδια δύναμή Του και θειότητα;



Απάντηση:

Οι λόγοι των όντων που καταρτίσθηκαν πριν από τους αιώνες στον Θεό, όπως Αυτός γνωρίζει, (τούς οποίους οι θείοι άνδρες συνηθίζουν να τους καλούν και "αγαθά θελήματα"), ενώ είναι αόρατοι, δια τού νου γίνονται καθαρά ορατοί από τα δημιουργήματα. Επειδή όλα τα δημιουργήματα τού Θεού παρατηρούμενα από εμάς με γνωστικό τρόπο κατά τη φύση τους με τη δέουσα επιστήμη, μάς απαγγέλλουν κρυφά τους λόγους για τους οποίους έγιναν, και φανερώνουν όλα μαζί το θείο σκοπό που υπάρχει στο κάθε δημιούργημα· σύμφωνα με το: «οι ουρανοί διηγούνται δόξα Θεού και το στερέωμα αναγγέλλει τη δημιουργία των χεριών του».

Όσο για την αΐδια δύναμη και θειότητα, είναι η πρόνοια που συγκρατεί τα όντα σε συνοχή και η σύμφωνη μ' αυτή θεοποιητική ενέργεια όσων δέχονται αυτή την πρόνοια.

Ή ίσως τα αόρατα του Θεού δεν είναι τίποτε άλλο παρά αυτή η αΐδια δύναμή Του και θειότητα, που έχει κραυγαλέους κήρυκες τις υπερφυσικές μεγαλοπρέπειες των δημιουργημάτων.

Επειδή, όπως από τα όντα πιστεύουμε ότι υπάρχει ο κυρίως Όντας Θεός, έτσι και από την ουσιώδη διαφορά των όντων κατά το είδος, διδασκόμαστε την σοφία που υπάρχει έμφυτη στην ουσία Του, που είναι συνεκτική των όντων.

Και πάλι, από την ουσιώδη κατά είδος κίνηση των όντων, μαθαίνουμε την ζωή που υπάρχει έμφυτη στην ουσία του και συμπληρώνει τα όντα· παίρνοντας λόγο από τη σοφή παρατήρηση τής κτίσεως, περί τής Αγίας Τριάδος, (εννοώ τον Πατέρα και Υιό και Άγο Πνεύμα). Επειδή ο Λόγος ως ομοούσια δύναμη τού Θεού είναι αΐδιος, και θειότητα αΐδια το ομοούσιο Άγιο Πνεύμα.

Είναι λοιπόν κατάκριτοι αυτοί που από την παρατήρηση τών όντων, δεν διδάχθηκαν μαζί και την αιτία τών όντων, και τα κατά φύσιν ιδιώματα τής αιτίας, τη δύναμη εννοώ και τη θειότητα.

Φωνάζει λοιπόν η κτίση μέσω τών δημιουργημάτων που υπάρχουν σ' αυτή και μ' αυτόν τον τρόπο απαγγέλλει σε αυτούς που μπορούν να ακούσουν νοερά, την ίδια αιτία να να υμνείται τριαδικά: Εννοώ τον Θεό και Πατέρα, και την ανείπωτη δύναμή Του και θειότητα, δηλαδή τον μονογενή Λόγο και το Άγιο Πνεύμα. Γιατί αυτά είναι τα αόρατα του Θεού που από την κτίση τού κόσμου φαίνονται καθαρά με τη νόηση.



Σχόλιο:

1. Λέει ότι από τα όντα, μαθαίνομε τον αίτιο των όντων, και από τη διαφορά των όντων την ενυπόστατη σοφία του όντος· και από τη φυσική κίνηση των όντων, μαθαίνουμε την ενυπόστατη ζωή του όντος, τη ζωοποιό δύναμη των όντων, το Πνεύμα το Άγιο.