Η Αειπάρθενος Μητέρα του Θεού (π. Γ. Φλωρόφσκι)

Απόσπασμα από άρθρο του π. Γ. Φλωρόφσκι για τη Θεοτόκο.
Γνωριμία με την Ορθόδοξη Πίστη

Η Παναγία της Χαβάης (βλ. εδώ)

«Ολόκληρη η δογματική διδασκαλία για την Δέσποινά μας μπορεί να συμπυκνωθεί μέσα σ’ αυτά τα δύο ονόματά της: Μήτηρ Θεού και Αειπάρθενος. Και τα δύο φέρουν τη σφραγίδα της αυθεντίας της οικουμενικής Εκκλησίας, μιας αυθεντίας πραγματικά οικουμενικής. Η Καινή Διαθήκη μαρτυρεί σαφώς την εκ Παρθένου γέννηση, που έκτοτε έγινε αναπόσπαστο στοιχείο της καθολικής (=όλων των χριστιανών) παραδόσεως.  

«Σαρκωθέντα εκ Πνεύματος Αγίου και Μαρίας της Παρθένου» είναι μια φράσις του Συμβόλου της Πίστεως. Δεν είναι απλώς μια έκθεσις ενός ιστορικού γεγονότος. Είναι ακριβώς μία έκθεσις πίστεως, μια επίσημη ομολογία πίστεως. Ο όρος «αειπάρθενος» τυπικώς υποστηρίχτηκε από την Πέμπτη Οικουμενική Σύνοδο (553). Και «Θεοτόκος» είναι κάτι παραπάνω από ένα όνομα ή έναν τιμητικό τίτλο. Είναι μάλλον ένας δογματικός ορισμός σε μια μονάχα λέξη. Είχε γίνει λυδία λίθος της αληθινής πίστεως και το διακριτικό σημάδι της Ορθοδοξίας ακόμη και πριν από τη σύνοδο της Εφέσου (432).

Ήδη ο άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός προειδοποιεί τον Κληδόνιο: «Εάν ένας δεν αναγνωρίζει την Μαρία σαν Θεοτόκο είναι αποξενωμένος από το Θεό» (Επιστολή 101). Είναι γεγονός ότι το όνομα εχρησιμοποιείτο πλατειά από τους Πατέρες του τετάρτου αιώνος ή πιθανόν και συγγραφείς του τρίτου ακόμη αιώνα (π.χ. απ’ τον Ωριγένη, αν πιστέψουμε το Σωκράτη, Εκκλ. Ιστορία, VII, 32, και τα κείμενα που σώθηκαν σε σειρές – catenae πχ, Εις Λουκάν, ομ. 6 και 7, Εκδ. Rauer, 44.10 και 50.9).  

Βρισκόταν ήδη μέσα στην Παράδοση, όταν το πολεμούσαν και το αποκήρυτταν ο Νεστόριος κι οι οπαδοί του. Η λέξις δεν απαντά στην Γραφή, όπως ακριβώς και ο όρος «ομοούσιος» δεν απαντά. Αλλά, βεβαίως, ούτε στη Νίκαια ούτε στην Έφεσο καινοτομούσε και επέβαλλε η Εκκλησία ένα νέο άρθρο πίστεως. Εδιάλεξαν κι’ εχρησιμοποίησαν μια μη βιβλική λέξη, ακριβώς για να εκφράσουν και να προστατεύσουν μια εκ παραδόσεως πίστη και μια κοινή πεποίθηση αιώνων. Είναι, βέβαια, αλήθεια ότι η Τρίτη Οικουμενική Σύνοδος ενδιαφέρθηκε πρωταρχικά για το Χριστολογικό δόγμα και δεν αποκρυστάλλωσε καμία ειδική Μαριολογική διδασκαλία. Αλλ’ ακριβώς γι’ αυτό το λόγο έπρεπε να εκλεγεί και να τεθεί απ’ εδώ κι εμπρός σαν απόλυτο κριτήριο χριστολογικής Ορθοδοξίας ένας Μαριολογικός όρος, που να χρησιμεύει για δογματικό σύνθημα στην Χριστολογική συζήτηση.  

Ήταν, πράγματι μια λέξις-κλειδί για όλη τη Χριστολογία. «Αυτό το όνομα», λέει ο αγ. Ιωάννης ο Δαμασκηνός, «περιέχει όλο το μυστήριο της ενσαρκώσεως» («Έκδοσις Ορθοδόξου Πίστεως», III, 12). "N": δες και εδώ.

π. Γ. Φλωρόφσκι (1893-1979)

Το κίνητρο και ο σκοπός μιας τέτοιας εκλογής είναι φανερά. Ποτέ δεν μπορεί το χριστολογικό δόγμα να εκτεθεί επαρκώς με ακρίβεια, αν δεν συμπεριλάβει μια οπωσδήποτε οριστική διδασκαλία για την μητέρα του Χριστού. Στην πραγματικότητα όλες οι Μαριολογικές αμφιβολίες και τα λάθη του καιρού μας οφείλονται σε τελευταία ανάλυση σε μια πλήρη ακριβώς χριστολογική σύγχυση. Αποκαλύπτουν μια δυσοίωνη «σύγκρουση μέσα στην ίδια την Χριστολογία». Δεν υπάρχει χώρος για την Μητέρα του Θεού σε μια ελλιπή χριστολογία. 

Οι Διαμαρτυρόμενοι (προτεστάντες) θεολόγοι απλώς δεν έχουν να πουν τίποτε για εκείνη. Όμως το να αγνοείς τη Μητέρα σημαίνει ότι παρερμηνεύεις τον Υιό. Από το άλλο μέρος, το πρόσωπο της ευλογημένης Παρθένου μπορούμε να κατανοήσουμε όπως πρέπει και να το περιγράψουμε σωστά, μόνο αν το τοποθετήσουμε σε χριστολογική συνάφεια. Η Μαριολογία πρέπει να είναι, χωρίς άλλο, κεφάλαιο μέσα σε μια διαπραγμάτευση της ενσαρκώσεως, και ποτέ να μην εκτείνεται σαν ανεξάρτητη «πραγματεία». Δεν πρέπει, βεβαιως, να είναι ένα προαιρετικό ή τυχαίο κεφάλαιο, ούτε ένα παράρτημα. Ανήκει στο ίδιο το σώμα του δόγματος. Το μυστήριο της Ενανθρωπήσεως περιλαμβάνει και την Μητέρα του Ενανθρωπήσαντος»

(Απόσπασμα από το βιβλίο, «Θέματα Ορθοδόξου Θεολογίας», σελ. 125-126).