ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ : ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ Ή ΣΥΜΠΟΡΕΥΣΗ; Πρεσβύτερου Στέφανου Στεφόπουλου Εφημέριου Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Αμπελοκήπων

ΘΕΟΛΟΓΙΑ  ΚΑΙ  ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ :
ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ  Ή  ΣΥΜΠΟΡΕΥΣΗ;

Πρεσβύτερου Στέφανου Στεφόπουλου
Εφημέριου Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Αμπελοκήπων

Τεκμηριωμένη τοποθέτηση στο άρθρο «Ψυχολογία και πνευματική ζωή»  του ιερέως και ψυχοθεραπευτού Αδαμαντίου Αυγουστίδου, το οποίο δημοσιεύθηκε σε τέσσερα (!) τουλάχιστον περιοδικά. Με την τοποθέτηση αυτή ο π. Στέφανος απαντά στην πρόκληση της ψευδοεπιστήμης της ψυχαναλύσεως και στην απόπειρα εισβολής των «ψυχο-ειδικών» στο άδυτο της Θεολογίας και της εν γένει πνευματικής ζωής.

    Με μεγάλη έκπληξη αλλά και απογοήτευση διαβάσαμε στο έντυπο "Εκκλησιαστική Παρέμβαση" (τεύχος 80, Σεπτεμβρίου 2002, σελ. 12-13) της Ιεράς Μητροπόλεως Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου περιλήψη άρθρου του π. Αδαμαντίου Αυγουστίδη με τίτλο : "Ψυχολογία και πνευματική ζωή". Το ίδιο άρθρο (σε εκτενέστερη μορφή) δημοσιεύθηκε στον "Ορθόδοξο Τύπο" στα φύλλα της 20ης και 27ης Σεπτεμβρίου 2002 αλλά και στον τελευταίο "Εφημέριο" (τεύχος Οκτωβρίου 2002). Το πραγματικά λυπηρό είναι το ότι ο π. Αδαμάντιος χρησιμοποιεί μια εξαιρετικά δυσνόητη γλώσσα ιδίως για τον μέσο αναγνώστη (και) προς τον οποίο απευθύνονται τα παραπάνω έντυπα. Είναι απορίας άξιο το πως ένας σεβαστός ποιμένας και επιστήμονας χρησιμοποιεί την θεολογική γλώσσα για να παρουσιάσει μια επιστήμη ανθρωπίνη μεν, χωρίς Θεό δε. Στη συνέχεια θα τονιστούν ορισμένα σημεία του άρθρου για να καταδειχθεί το παραπάνω συμπέρασμα χωρίς ίχνος εμπάθειας και προκαταλήψεως προς συγκεκριμένα πρόσωπα αλλά όχι και χωρίς αντίθεσή σε συγκεκριμένες ιδέες. Θέλουμε να επιμείνουμε σε τούτο για να διαβεβαιώσουμε πως κίνητρό μας δεν είναι η απαξίωση των επιστημών και πολύ περισσότερο των επιστημόνων αλλά η αγάπη προς το ποίμνιό μας και η συναίσθηση της ποιμαντικής μας ευθύνης. Τιμούμε  και σεβόμαστε τα πρόσωπα και τα "σχήματα" αλλά αντιτιθέμεθα στις ιδέες, τις πρακτικές και κυρίως στις επιλεχθείσες μεθόδους παρουσιάσεως των θέσεων αυτών και μάλιστα μέσα από εκκλησιαστικά έντυπα ευρείας αποδοχής και κύρους! Στο σημείο αυτό είναι ανάκγη να τονιστεί το ότι δεν αποδεχόμαστε την μονοπώληση της αγάπης και της "φιλόστοργης" διακονίας από κανέναν αφού αυτή είναι κοινή διακονία όλων μας (οι εξαιρέσεις δεν αποτελούν κανόνα!)  αλλά και χάρισμα που ο Θεός μας αξιώνει να φέρουμε για να προσφέρουμε στον άνθρωπο!

Σημείο 1ο : "Οι εν λόγω επιστήμες ("Ψυχολογία", "Ψυχ-ιατρική", "Ψυχ-αναλύση", "Ψυχο-θεραπεία") δεν ασχολούνται με την ψυχή του ανθρώπου κατ' ουσίαν,…αλλά με τις συμπεριφορικές εκδηλώσεις και τις διαταραχές στο επίπεδο των διαπροσωπικών σχέσεων της πεπτωκυίας ανθρωπίνης φύσεως".

 Μπορείτε να μας εξηγήσετε κατά πως διαφέρουν οι "συμπεριφορικές εκδηλώσεις" και οι "διαταραχές στο επίπεδο των διαπροσωπικών σχέσεων" με τις εκδηλώσεις-ενέργειες της ψυχής, της "αμαυρωθείσης" εικόνας του Θεού του πεπτωκότος ανθρώπου; Άλλο είναι, για παράδειγμα, η ζήλια των αδελφών μεταξύ τους και άλλο η ζηλοφθονία; Άλλο η εκδικητικότητα και άλλο η μνησικακία; Άλλο ο φθόνος και άλλο το μίσος; Δεν έχουν όλα αυτά κοινή ρίζα, κοινή αιτία υπάρξεως; Άλλο είναι η ψυχή της Θεολογίας και άλλο η ψυχή της Ψυχολογίας; Αν δεν έχουν διαφορά μεταξύ τους γιατί "βαπτίζουμε" τις ενέργειες της ψυχής "συμπεριφορικές εκδηλώσεις" και τα πάθη της "διαταραχές"; Αν πάλι είναι διαφορετικά τότε πόσες ψυχές έχει κάθε άνθρωπος; Η μήπως οι εκδηλώσεις μας αυτές προκαλούνται, δημιουργούνται στον εγκέφαλο και μόνον και επομένως αναγάγουμε εαυτούς (τουλάχιστον) σε ψυχικούς ή εγκεφαλικούς ανθρώπους και όχι σε καρδιακούς, πνευματικούς; Αλλά μια τέτοια τοποθέτηση επιπλέον μας οδηγεί εκ του ασφαλούς στο συμπέρασμα ότι η Ψυχιατρική αγνοεί την υπάρξη, γένεση, ενέργειες και αντιμετώπιση των παθών, την υπάρξη και τις ενέργειες των δαιμόνων, τη διαφορά προπτωτικής και μεταπτωτικής καταστάσεως του ανθρώπου καθώς και της επιστροφής του στο "αρχαίον κάλλος"

.

Αυτό ακριβώς παραδέχεται και ο π. Αδαμάντιος γράφοντάς πως: "…οι ανθρωπολογικές συνέπειες της ενσάρκωσης του Θεού-Λόγου βρίσκονται εκτός του πεδίου των ενδιαφερόντων της (Ψυχολογίας)". Τότε όμως πως θα μιλήσουμε για διάλογο Θεολογίας και Ψυχολογίας; Τι να συζητήσουν μεταξύ τους όταν όπως παραδέχεται ο π. Αδαμάντιος "χωρίς τη νηπτική εμπειρία των κατά Χάριν θεών, δηλαδή των αγίων της Εκκλησίας, είναι αδύνατον να διατυπωθεί ουσιαστικός λόγος για το τι είναι πραγματικά ο άνθρωπος". Αφού όμως δεν γνωρίζει η Ψυχολογία τον άνθρωπο, δεν γνωρίζει ουσιαστικά και πως να τον θεραπεύσει! Άρα δεν σώζεται, ούτε βοηθιέται από την Ψυχολογία ο άνθρωπος αφού δεν  θεραπεύεται η ψυχή του. Τώρα, αν η ανακούφιση από τον πόνο του βίου είναι αρκετή, τότε είναι σαν να παίρνουμε ασπιρίνη που καταπραύνει τον πόνο στο στήθος αλλά να μην μπαίνουμε στο χειρουργείο για να εγχειριστούμε κί έτσι αργά η γρήγορα η καρδία σταματά και ο ασθενής πεθαίνει!

Σημείο 2ο : "…δεν αποσκοπεί (η εξομολογήση) στην "ψυχο"-λογική ανακούφιση αλλά στην κάθαρση από τα πάθη, στον αγιασμό και την θέωση του ανθρώπου".   Μήπως καταβάλλεται προσπάθεια να αποσυνδεθεί η Ιερά Εξομολόγησις από την πνευματική καθοδήγηση και μοιραία την από-ιεροποίηση του μυστηρίου; Σ' εμάς πάντως έτσι φαίνεται αφού μάλιστα παρακάτω γίνεται πιο σαφής η άποψη ότι αυτό, δηλαδή η καθοδήγηση και η ανακούφιση, είναι έργο των "ειδικών", ενώ για τον εξομολόγο είναι είσοδός σε "ξένα χωράφια"! Μια ερωτήση που προκύπτει από την παραπάνω φράση είναι η εξής: η κάθαρση από τα πάθη, ο αγιασμός και η θέωση δεν προσφέρουν την ανακούφιση στον άνθρωπο; Μπορεί κανείς να βρίσκεται, χάριτι Θεού, στο δρόμο της θεώσεως αλλά να καταφεύγει και στον Ψυχολογο/Ψυχιατρο για να ανακουφιστεί!

Στο σημείο αυτό ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος διαφωνεί ριζικά αφού σε συνέντευξή που παρεχώρησε στον π. Χρυσόστομο Παπαθανασίου και δημοσιεύεται στο περιοδικό "Τόλμη" (Νοέμβριος 2002) είναι κατηγορηματικός: "Ο Ορθόδοξος Χριστιανός…ζει "εκκλησιαστικά"…αυτό τον βοηθάει να προοδεύει πνευματικά, κρατώντας την αγία εκείνη, θα έλεγα, ισορροπία στην ψυχή του πρώτα και στο περιβάλλον ύστερα…". Βέβαια, ο π. Αδαμάντιος πέφτει σε αντίφαση γιατί λίγο πιο πάνω στο ίδιο κείμενό του γράφει χαρακτηριστικά : "Η Ορθόδοξη Ποιμαντική Θεολογία…ενδιαφέρεται…στη συνέχεια για την ανακούφιση των οδυνών του παρόντος βίου". Τελικά, ποίος ανακουφίζει π. Αδαμάντιε, η Ψυχολογία ή η Θεολογία; Ή μήπως η Θεολογία ενδιαφέρεται απλά για την ανακούφιση του ανθρώπου αλλά επειδή δήθεν δεν μπορεί να του την προσφέρη τον στέλνει στον "ειδικό" με τον οποίο και συνεργάζεται; Ένα ακόμη σοβαρότατο πρόβλημα δημιουργείται ως προς το 2ο αυτό σημείο. Είναι δυνατόν να υπάρχουν άγιοι, θεούμενοι χωρίς  ψυχολογική ανακούφιση, με απωθημένα, κόμπλεξ, καταπιεσμένα παιδικά βιώματα και ψυχικές διαταραχές;

Κάτι τέτοιο πάντως είχε ισχυριστεί ο αείμνηστος Καθηγητής της Δογματικής Π. Τρεμπέλας για τον Άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο (βλ. "Αθωνικοί Διάλογοι", τεύχ. 29/30). Στο βιβλίο του "Μυστικισμός-Αποφατισμός, Καταφατική Θεολογία (1974-5) έγραφε : "…δεν αποκλείομεν, όταν μάλιστα πρόκειται περί ιδιοσυγκρασιών ευαισθήτων εξ υπερεντάσεως των νεύρων και υπερκοπώσεως και εξ αφετηρίας προκαταλήψεως-όπως ακριβώς συνέβαινε κατ' εκείνον τον χρόνον εις τον όσιον τούτον-να λάβωσι χώραν και τοιαύται εκδηλώσεις". Έτσι ο αείμνηστος εξηγούσε τις νηπτικές, ησυχαστικές εμπειρίες του θεούμενου οσίου ο οποίος αν και η Εκκλησία του απένειμε τον τίτλο του Θεολόγου τον οποίο επεφύλαξε μόνο σε 3 μεγάλους αγίους, αυτός έπασχε-ανισόρροπος ων- ενώ δεν είχε κάποιον "ειδικό" για να τον ανακουφίση! Θεωρούμε σκόπιμο όμως να σταθούμε λίγο σ' αυτό που ο Μακαριώτατος αποκαλεί "εκκλησιαστική ζωή", όπως αναφέρθηκε νωρίτερα. Πρέπει να ξεκαθαριστεί άπαξ δια παντός αν είναι "στραβός ο γυαλός" ή "στραβά θεολογούμε"! Κι αυτό γιατί δεν είναι αυτή που ξέρουμε η ίδια εκκλησία με αυτήν του π. Βασιλείου Θερμού. Ο π. Βασίλειος περιγράφει μιαν άλλη "εκκλησία" άγνωστη σ' εμάς, αφού μάλιστα της φορτώνει την βαρύτατη κατηγορία ότι "…έχει αναγάγει την κακοποίηση των λέξεων αυτών (αγάπη και καθήκον) σε επιστήμη"!!! Αν αναρωτιέστε που το αναφέρει αυτό, σάς υπενθυμίζουμε να διαβάσετε τον πρόλογο του  βιβλίου "Όρια Ζωής" των Dr. H. Cloud και Dr. J. Townsend (Εκδόσεις "Η Έλαφος", Αθηνα 2001, σελ.8). Το βιβλίο αυτό (κατά την άποψή μας) κάνει μια περίεργη για τον κοινό νου, για την ψυχική υγεία και σωτηρία των ανθρώπων, προσέγγιση στη γνωστή  μέθοδο της "θετικής σκέψης".

Φθάνει, δυστυχώς, ο π. Βασίλειος στο σημείο να επαινεί τους δυο συγγραφείς που προσπαθούν να δώσουν λύσεις στα (δήθεν) ερωτήματα που απασχολούν (τάχα) τον σύγχρονο χριστιανό άνθρωπο όπως : "Πως μπορώ να αγαπώ χωρίς να αυτοκαταργηθώ;" και "Πως να είμαι ταπεινός χωρίς να διαλυθώ;" Ο Τελώνης πάντως δεν διαλύθηκε, εκτός κι αν η Θεία Χάρις που προσελκύεται από την απεριόριστη (άνευ όρων και ορίων) ταπείνωση (και όχι ταπεινολογία) θεωρείται προσωπική εξουθένωσις! Ποία εκκλησία είναι λοιπόν αυτή που συμπληρώνει και διορθώνει ο π. Βασίλειος; Ας βεβαιώσουμε εδώ ότι και εμείς προβληματιζόμαστε πολύ και βασανιζόμαστε για να δώσουμε απαντήσεις στα θέματα αυτά, όμως δεν μπορούμε και να κατηγορούμε τις αρετές ή αυτούς τους πνευματικούς που με την Χάρη του Θεού και την βοήθεια των ερμηνειών των αγίων πατέρων προσπαθούν να γνωρίσουν στους ανθρώπους τα ασφαλή ορθόδοξα κριτήρια ζωής. Διαφορετικά, επειδή ο κόσμος έχει απομακρυνθεί από τον Θεό και πελαγοδρομεί και επίσης επειδή δεν ακούει παρά σπανιότατα τον πατερικό λόγο (και τον εκλαμβάνει ως αραμαική γλώσσα!) θα πρέπει να συγκαταβούμε σε αυτή του την αδυναμία και να μην του γνωρίσουμε το θέλημα του Θεού ως δήθεν απάνθρωπη τακτική περασμένων αιώνων. Κι όμως αν αρχίσουμε από σήμερα αυτού του είδους την κατήχηση, μπορεί με τη βοήθεια του Θεού σε λίγα χρόνια να έχουμε πιο υγιείς ψυχικά ανθρώπους, κοντά στο Θεό, αγωνιστές, συνειδητοποιημένους Χριστιανούς. Διαφορετικά, μπορούμε να μιλήσουμε για όρια εφαρμογής της θεολογίας, δηλαδή για πλήρη απαξίωσή της!

Σημείο 3ο : Μπορεί ο π. Αδαμάντιος να μας εξηγήσει τι εννοεί όταν γράφει περί "ψυχολογικής τάξεως συναισθηματική εκφόρτιση;" Εμείς πάντως καταλαβαίνουμε (αν μεταφράζουμε σωστά) την κατάνυξη, τα δάκρυα, την αυτομεμψία με εσωτερικές εκδηλώσεις της ψυχής αλλά και με εξωτερικά σημεία όπως ο Τελώνης που "έτυπτε το στήθος του", το χαροποιόν πένθος, μέχρι και τις εκδηλώσεις των δια Χριστόν σαλών. Αν ισχύουν αυτά, τότε ο Τελώνης που, παρά τις περί του αντιθέτου τοποθετήσεις της σύγχρονης Ψυχολογίας/Ψυχιατρικής, σώθηκε αφού ο Κύριος εδέχθη την μετάνοιά του, θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο έρευνας και ακόμη και επιστημονικού συνεδρίου! 

Σημείο 4ο : "Οι διάφορες ανθρώπινες θεραπευτικές μέθοδοι…προσφέρουν ανακούφιση ή ίαση κάποιων από τις νοσηρές εκδηλώσεις της πεπτωκυίας φύσεως…" Τελικά, ποίος προσφέρει την ανακούφιση του ανθρωπίνου πονού; Οι ανθρώπινες επιστήμες ή η Θεολογία όπως ισχυρίζεστε παραπάνω ή συμπλέκονται; Γιατί αν συμπλέκονται γιατί μιλάτε για όρια και για "ξένα χωράφια"; Ακόμα και αν τα όρια τα βάζετε στις περιπτώσεις που χρειάζεται να αντιμετωπιστούν με φαρμακευτική αγωγή, έσεις μπαίνετε σε "ξένα χωράφια" αφού μπαίνετε στο πεδίο της Νευρολογίας που μικρή έχει σχέση με το γνωστικό αντικείμενό σας! Θα ήταν πολύ χρήσιμο όμως αν μας αναφέρατε ποιες ακριβώς είναι αυτές οι νοσηρές καταστάσεις τις οποίες ανακουφίζει η επιστήμη. Πάντως πρέπει να σάς πούμε πως είναι ματαιοπονία (αυτή είναι η γνώμη μας) η όλη προσπάθεια αφού η ανακούφιση δεν είναι θεραπεία και δεν έχει καμία σχέση με τις πραγματικές αιτίες της ψυχικής ασθενείας. (Κάτι όπως ο βελονισμός δηλαδή!) Κι αυτό γιατί προηγουμένως παραδεχτήκατε π. Αδαμάντιε ότι άλλα είναι τα ενδιαφέροντα της Ψυχολογίας και ότι αυτή δεν αναγνωρίζει προπτωτική καταστάση άρα και υπάρξη του Διαβόλου. Αφού λοιπόν δεν αναγνωρίζει τον Σατανά, τότε η ανακούφισή που παρέχει ουδόλως προσφέρει την πλήρη ίαση, άρα "σε δουλειά να βρισκόμαστε".

Σημείο 5ο : "…ούτε η Ιερά Εξομολόγησις επιτρέπεται να θεωρείται-ευτελιζομένη-ως θρησκευτικού τύπου "ψυχο"-λογική θεραπεία". Εδώ έχουμε την εντύπωση ότι καταβάλλεται προσπάθεια να αποσυνδεθεί η ιδιότητα του εξομολογού από αυτήν της πνευματικής καθοδηγήσεως. Είναι γεγονός ότι όλοι οι εξομολόγοι δεν είναι και έμπειροι στην πνευματική καθοδήγηση. Είναι ακόμη γεγονός προβληματικό ή "ειδωλοποίηση" του προσώπου του πνευματικού που οδηγεί στον "γεροντισμό". Δεν μας εξουσιοδοτούν όμως αυτές οι ακραίες καταστάσεις να  αποσυνδέουμε τα δυο αυτά μεγέθη για να "μυθοποιήσουμε" την "ανάγκη" υπάρξης ειδικού συμβούλου. Γιατί είναι κακό πατέρες ο πνευματικός να δίνει πνευματικές συμβουλές ή άκομα και μη (άμεσα τουλάχιστον); Εν τοιαύτη περιπτώσει τι ακριβώς σημαίνει αυτή η φράση "Είπε Γέρων"; Μήπως ο Μ. Αντώνιος όπως και τόσοι άλλοι αββάδες, αμμάδες και όσιοι μέχρι τους σοφούς αγίους "γέροντες" της εποχής μας όπως ο Γέροντας Παίσιος υπήρξαν ιερείς εξομολογοί; Γιατί ο κόσμος κατέφευγε σ' αυτούς όπως οι μέλισσες γυρεύουν τα ευωδιαστά πολύχρωμα λουλούδια; Μήπως όλοι αυτοί οι άνθρωποι που έτρεχαν να ακούσουν ένα λόγο τους αλλά και οι ίδιοι οι άγιοι ευτέλιζαν το μυστήριο; Τι καλύτερο από το να είναι ένας εξομολόγος σε θέση να κατευθύνει (όχι με την έννοια του γεροντισμού) τα πνευματικά του παιδιά σε θέματά που μπορεί να μην είναι καμιά φορά άμεσα και εμφανώς πνευματικά θέματα, αλλά που όμως επιβαρύνουν την καθημερινή μας ζωή;

Σημείο 6ο :  Ο π. Αδαμάντιος προβαίνει σε μια σειρά διαπιστώσεων και συμπερασμάτων σχετικά με την Ιερά Εξομολογήση και μετά τις απορρίπτει όλες αφού υποστηρίζει εντελώς διαφορετικά συμπεράσματα (βλ. "διγλωσσία"). Πιο συγκεκριμένα αναφέρει αρχικά τα εξής: α) "…ο εμπλουτισμός των επιστημών του ανθρώπου από τον θησαυρό της Ορθόδοξης Νηπτικής Παράδοσης θα είναι προς το συμφέρον τους…" β) "…να μην υιοθετούνται ανθρωπολογικές αντιλήψεις ασύμβατες με την Ορθόδοξη Παράδοση", γ) "Δίχως την νηπτική εμπειρία των κατά Χάριν θεών, δηλαδή των αγίων της Εκκλησίας, είναι αδύνατον να διατυπωθεί ουσιαστικός λόγος για το τι είναι πραγματικά ο άνθρωπος", δ) "Το θεόσδοτο αυτό μυστήριο της μετανοίας…δεν πρέπει να συγχέεταί με καμιά από τις διάφορες "ψυχο"-λογικές μεθόδους και "ψυχο"-θεραπευτικές τεχνικές", έ) "…δεν στηρίζεται σε ορθολογικές τεχνικές αλλά στον φωτισμό από το Άγιο Πνεύμα", στ) "…δεν στηρίζεται σε κτιστές μεθόδους…", ζ) "…καμία ανθρωπίνη "ψυχο"-θεραπευτική μέθοδος δεν μπορεί να θεωρηθεί υποκατάστατο της Ιεράς Εξομολογήσεως…", η) "Ο πνευματικός πρέπει να εξομολογεί ελεύθερος από προσχηματισμένες αντιλήψεις και ψυχολογικά ερμηνευτικά μοντέλα, αλλά προσευχόμενος και παρακαλώντας τον Θεό να τον φωτίση και να του αποκαλύψη την σωστή στάση και λύση στο πρόβλημά που καλείται να αντιμετωπίσει",  (η υπογράμμιση δίκη μας), και θ) "…η Εκκλησία μας να μην αποκλίνη από την φιλοκαλική της παράδοση και την ορθόδοξη αυτοσυνειδησία της…".

    Όλες οι παραπάνω θέσεις  καταρρίπτονται από την αμέσως επομένη φράση : "Ας μην λησμονούμε ότι οι-καθόλου σπάνιες-ψυχιατρικές παθήσεις συνεπάγονται πολύ πόνο για τους νοσούντες και για τις οικογένειές τους. Ακριβώς αυτός είναι και ο λόγος που τα στελέχη της Εκκλησίας μας χρειάζεται να έχουν έγκυρη και έγκριτη ενημέρωση και καταρτισμό σχετικά με αυτά τα προβλήματα".  Παρά την φιλοτιμή προσπάθειά του ο π. Αδαμάντιος δεν μας πείθει για τα περί ενημέρωσης, καταρτισμού κ.λ.π. των ιερέων και κυρίως δεν μπορεί να μας πείσει ότι όπως γράφει στην επομένη παράγραφο "δεν αποσκοπεί στην μετατροπή των ποιμένων σε ψυχολόγους ή ψυχοθεραπευτές", διότι επιμένει στους όρους ενημέρωση αλλά και καταρτισμό!  Για να καταρτιστεί κάποιός σε κάτι, κατά τον κοινό νού, σημαίνει ότι πρέπει να "εκπαιδευτεί" στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Ναι ή όχι; Κατά το λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσης του Ι. Σταματάκου (σελ. 507) ο καταρτισμένος είναι ο "καλώς εφοδιασμένος, πλήρης" ενώ η κατάρτισις ορίζεται και ως "εκπαίδευσις"! Αλλά και στο λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσης (Εκδ. "Πελεκάνος", σελ. 775) η λέξις "καταρτίζω" σημαίνει "προσφέρω σε κάποιον τις κατάλληλες γνώσεις ώστε να είναι κατατοπισμένος και προσανατολισμένος"! Άλλο λοιπόν η ενημέρωση και άλλο ο καταρτισμός! Αλλά και η έγκυρη και έγκριτη ενημέρωση πρέπει να έχει την μορφή της συνεχομένης επιμόρφωσης(τουλάχιστον) για να γνωρίζει ο κάθε κληρικός ανά πάσα στιγμή τις εξελίξεις και τα αποτελέσματα των θεωριών και των μεθόδων που χρησιμοποιεί η επιστήμη. 

Σημείο 7ο : Για να δικαιολογήσει ο αρθρογράφος την παραπάνω άποψη περί ενημέρωσης και καταρτισμού των στελεχών της Εκκλησίας μας, βάζει στο στόμα του Αγίου Νεκταρίου λόγια που ποτέ δεν είπε αλλά και δεν εννόησε! Είναι (συγχωρέστε μας την έκφραση) η γνωστή καραμέλα της εγκυκλοπαιδικής μορφώσεως. Πράγματι, ο Άγιος Νεκτάριος γράφει ακριβώς αυτό στο σύγγραμά του "Ποιμαντική" (Εκδ. "Άγιος Νικόδημος" στο Β' μέρος "Περί των προσόντων των πνευματικών ποιμένων", Κεφ. 4ο  "Επίκτητα διανοητικά προσόντα", σελ. 127-130). Τι εννοεί όμως με την λέξη "εγκυκλοπαιδική"; Αν εξετάσουμε την λέξη σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα εννοεί την γενική μόρφωσή που πρέπει να έχει κανείς χωρίς βέβαια να υπονοεί μόνο ή κυρίως την ψυχολογική! Ας αφήσουμε όμως τον Άγιο να μας πει τι εννοεί χωρίς δικές μας αυθαίρετες τοποθετήσεις και υποθέσεις. Εξηγεί αρχικά ο Άγιος Νεκτάριος ότι ο ποιμένας χρειάζεται α) φιλολογική και θεολογική μόρφωση για να χειρίζεται με ευκολία το "όπλο" του λόγου, και να γνωρίζει την Θεολογία με "συντεταγμένες θεολογικές γνώσεις και όχι συγκεχυμένες και ασύντακτες", β) την εκκλησιαστική μόρφωσή που συμπεριλαμβάνει την "Εκκλ. Τάξιν, τας τυπικάς διατάξεις, τας ακολουθίας,…την Εκκλ. Λειτουργίαν, και την Εκκλ. Μουσικήν"(σελ. 126), και γ) την εγκυκλοπαιδική μόρφωση. Για την τελευταία διευκρινίζει ότι αυτός που δεν την κατέχει "στερείται των μέσων και των αναγκαίων επιχειρημάτων όπως αποκρούση και αποστομίση τους θρασείς αντιλέγοντας…δι' ο οφείλει να γινώσκη ακριβώς και τους κανόνας της Εκκλησίας ήτοι το κανονικόν δίκαιον, όπως κατ' αυτούς κρίνη και διοικεί την εκκλησίαν και τα εκκλησιαστικά ζητήματα και δύναται κατά το πνεύμα αυτών να νομοθετή".

Καθώς καταλαβαίνουμε ο άγιος επίσκοπος εννοεί την γνώση του κανονικού δικαίου της Εκκλησίας για να μπορεί και να διοικεί αλλά και να αποκρούει τους αιρετικούς και τους ανυπάκουους και όχι τους ψυχικά ασθενείς! Στην συνέχεια ο άγιος τονίζει ότι "ο επίσκοπος οφείλει να η πολυμαθής, διότι εστί χρεία να γινώσκη τας δοξασίας των ετεροδόξων εκκλησιών, ήτοι να η γνώστης της δογματικής διδασκαλίας αυτών…ώστε να δύνηται να αποκρούη πάσας τας προσβολάς των εσωτερικών και εξωτερικών εχθρών της Εκκλησίας και να λύη πάσας τας απορίας δια λόγου πειστικού και παρακαλή τους πάντας εν τη υγιαινούση διδασκαλία. Επίσης όπως παλαίση προς τον εκ της ιστορίας, η φιλοσοφίας η φυσικής φέροντα επιχειρήματα κατά της Εκκλησίας και του Χριστιανισμού".

Στο παραπάνω κείμενο πουθενά δεν αναφέρει ο άγιος Νεκτάριος το παραμικρό για τους ψυχικά ασθενείς ή για την ψυχολογική ανακούφισή τους από τους πνευματικούς. Αντίθετα, επεξηγεί ακριβώς τι εννοεί με την φράση "εγκυκλοπαιδική μόρφωση" για να μην υπάρχει περιθώριο παρερμηνείας.

Σημείο 8ο : "Ο πνευματικός πρέπει να εξομολογεί ελεύθερος από προσχηματισμένες αντιλήψεις…προσευχόμενος και παρακαλώντας το Θεό να τον φωτίσει και να του αποκαλύψει τη σωστή στάση και λύση στο πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει. Ειδικά, όταν ο Ιερέας βρίσκεται μπροστά σε ψυχιατρικό πρόβλημα, τότε δεν αποπέμπει τον εξομολογούμενο, αλλά τον παραπέμπει στον κατάλληλο ειδικό για το πρόβλημα της υγείας του". Δηλαδή, μπορεί ο Θεός να μην ξέρει ή να μην θέλει να αποκαλύψη στον πνευματικό την σωστή λύση του προβλήματος ώστε να μπορεί να επέμβει ο "ειδικός"; Εδώ βλέπουμε ότι έχουν πέσει τα προσχήματα και πλέον αναφερόμαστε καθαρά σε "κατάλληλους ειδικούς" της ψυχικής υγείας! Μήπως τέλος αυτή η μη απάντηση από μέρους του Θεού υποκρύπτει μίαν αρρωστημένη ψυχολογία ορισμένων από εμάς τους κληρικούς ότι δεν χρειαζόμαστε οι ίδιοι εξομολόγηση ενώ την συστήνουμε στους άλλους; Αλήθεια, αν ο ιερέας αυτός σε μια τέτοια δύσκολη περίπτωση απευθυνόταν στον πνευματικό του ή σε έμπιστο, διακριτικό και "χαριτωμένο" γέροντα τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά. Και τέλος, τι γινόταν τόσους αιώνες πριν έρθει η "βοήθεια" των ειδικών; Κατά το δεί λεγόμενον, "πήγαιναν" οι άνθρωποι σαν τα σκυλιά στα αμπέλια;

Σημείο 9ο : Θεωρούμε απαράδεκτη την άποψη του π. Αδαμαντίου πως "το κατ' εξοχήν έργο και σκοπός της Εκκλησίας…είναι η σωτηρία του ανθρώπου, νοουμένη ως η απαλλαγή του από τα πάθη της πεπτωκυίας του φύσεως, ο φωτισμός του, ο αγιασμός του και η θέωσή του…Τούτο δεν σημαίνει όμως ότι η Εκκλησία παραβλέπει τις οδύνες του ανθρωπίνου βίου". Μπορεί ο π. Αδαμάντιος να εκφράζει την άποψή του όχι όμως και να την παρουσιάζει ως θέση της Εκκλησίας. Κατά την γνώμη του λοιπόν η σωτηριώδης αποστολή της Εκκλησίας δεν προσφέρει στον άνθρωπο παρά μόνο την θέωσή του. Μια "θέωση" που δεν καθαρίζει την αμαύρωση της εικόνας (κατ' εικόνα) του Θεού αφού ο άγιος ή ο θεούμενος, αν και θεούμενος, δεν ελαφρύνεται από τις οδύνες του επιγείου βίου του!

Σημείο 10ο : "Είναι αναγκαίο όμως να είναι σαφή και διακριτά τα όρια μεταξύ της  μυστηριακής προσφοράς των σωστικών δωρεών της Θείας Χάριτος και των ανθρωπίνων μέσων ανακούφισης του ανθρωπίνου πονού". Τι να πρωτοπεί εδώ κανείς ή για τι να πρωτοκλάψει! Βάζει ο π. Αδαμάντιος όρια στην άκτιστη Θεία Χάρη μετά από τα οποία κινείται εκτός αντικειμένου στα άγονα, χέρσα χωράφια της ανθρωπίνης μικρότητος και ανεπαρκείας. Πολύ φοβούμαστε πως ένα τέτοιο επιχείρημα πλησιάζει την βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος! Τίποτε άλλο δεν θα πούμε για το σημείο αυτό γιατί θα πρέπει να πούμε πράγματα και αλήθειες που θα πονέσουν πολύ. Ευχόμαστε μόνον να γίνει σύντομα ανάκληση του επιχειρήματος αυτού!

Σημείο 11ο : "Καλούμαστε να αναζητήσουμε τρόπους φιλόστοργης παρουσίας της εκκλησιαστικής διακονίας στον ευαίσθητο χώρο συνάντησής της σύγχρονης ποιμαντικής πράξης με το μείζον πρόβλημα διαταραχών και των επιπτώσεων τους στη ζωή των ανθρώπων". Άλλο π. Αδαμάντιε το να αγαπήσουμε τον πονεμένο άνθρωπο όπως έκαναν οι παππούληδές μας πριν πολλά χρόνιά που η κοινωνία μας ήταν πιο ανθρωπίνη και άλλο το να ξεκινήσουμε την έρευνα για εξεύρεση φιλοστόργων τρόπων διακονίας ώσαν να μην υπάρχουν πολλά τέτοια δείγματα στη σημερινή πολυσχιδή εκκλησιαστική διακονία. Μην παρουσιάζεστε ως οι φωστήρες που θα υποκαταστήσουν ή έστω θα υποδείξουν κατά τις ανάγκες του "σύγχρονου" ανθρώπου το  αγαπητικό έργο της Εκκλησίας, ούτε και αυτοί που θα δώσουν τα "φώτα" τους σε αμαθείς, άσπλαχνους, επαγγελματίες παπάδες. Δεν είναι μήπως λίαν αγαπητική η σχέση πνευματικού πατρός και πνευματικού τέκνου του; Έχει πιο πολλή αγάπη για το πλάσμα του Θεού ο "ειδικός" από τον πνευματικό; Για να απαντήσουμε στο θέμα αυτό θα σάς παραπέμψουμε στο 68ο τεύχος της "Θεολογίας" στην εκτενέστατη και αξιομνημονεύτη εργασία του καθηγητού Μ. Φαράντου "Επιστήμη και Θρησκεία" (σελ. 797 και εξ.). Συγκεκριμένα στην σελίδα 797 ο Καθηγητής γράφει πολύ χαρακτηριστικά : "Μέγιστον κίνητρον του Εξομολογού είναι η αγάπη του προς τον πάσχοντα Αμαρτωλόν, εις αντίθεσιν προς τον Ψυχοθεραπευτήν,…με κίνητρα οικονομικά, προσωπικής προβολής κ.λ.π."

Γιατί προσπαθούμε όμως να αποπροσανατολίσουμε τους πάντες με δήθεν φιλόστοργες αναζητήσεις; Η διαφορά μεταξύ Ψυχολογίας/Ψυχιατρικής και Θεολογίας είναι χαώδης. Θέλετε μερικά παραδείγματα; Πρώτα-πρώτα ο λεγόμενος φόβος των αρχαρίων. Για την Θεολογία μας αυτός είναι φόβος που οδηγεί τους αρχαρίους στην πιστή, στο να μισούν την αμαρτία και να τηρούν τις εντολές του Θεού και αυτό το επιβεβαιώνουν Πατέρες όπως οι: Πέτρος ο Δαμασκηνός, Γρηγόριος ο Θεολόγος, Ιωάννης της Κλίμακος, Μάξιμος ο Ομολογητής, αδελφοί Ξανθόπουλοι, Νικητάς Στηθάτος! Τον ίδιο φόβο η Ψυχολογία δια στόματος S. Freud θεωρεί ως "νευρωτικό τελετουργικό προς τας ιεράς τελετάς του θρησκευτικού τυπικού…" καθώς μας διευκρινίζει ο Μ. Φαράντος. Ο ίδιος βεβαιώνει πως άλλοι "ειδικοί" αποκαλούν τις θρησκευτικές διδασκαλίες ως "ψευδαισθήσεις" και την θρησκεία ως "νεύρωση που κατάγεται εκ του Οιδιποδείου συμπλέγματος"! Τι θα συζητήσουμε λοιπόν με όλους αυτούς; Πως θα τους αντιμετωπίσουμε; Μάλλον με τα όπλα που συστήνει ο Άγιος Νεκτάριος για την αποκρούση των εξωτερικών εχθρών της Εκκλησίας, δηλαδή την φιλολογική, την θεολογική και την εγκυκλοπαιδική μόρφωση!

Στο σημείο αυτό δραττώμεθα της ευκαιρίας  να εκφράσουμε την αντίθεσή μας με συγκεκριμένες πρακτικές άλλων σεβαστών επιστημόνων όπως ο Καθηγητής κ. Α. Σταυρόπουλος που μάλλον θολώνει τα νερά όταν γράφει στον "Εφημέριο" (τευχ. Δεκεμβρίου 2000, σελ. 13-17) πως "ακόμη και ιερείς και οι οικογένειες τους καταφεύγουν στους ψυχολόγους για να βρουν την ανακούφιση και την λύση των προβλημάτων τους". Αναφερόμενος πάντα στο Γραφείο Συμβουλευτικής που τελεί υπό την εποπτεία του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με το Κέντρο Ψυχικής Υγείας! Μήπως να συστήσουμε στους ιερείς αυτούς να βρουν πνευματικό ή να ψάξουν, με την βοήθεια του Θεού, για ένα πιο έμπειρο και διακριτικό πνευματικό που δόξα τω Θεώ ακόμη υπάρχουν αρκετοί;

    Αναφερθήκαμε πιο πάνω στη "διγλωσσία" ή να πούμε καλύτερα στη σύγχυση που επικρατεί μεταξύ "ψυχο"-ειδικών. Καλόν θα ήταν να δώσουμε μερικά ακόμη παραδείγματα για να γίνουμε πιο σαφείς. Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε ένα διαφημιστικό έντυπο της Ε.Π.Ι.Ψ.Υ (Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής),μέσω των εφημερίδων, με θέμα την σχιζοφρένεια. Στο έντυπο αυτό αναφερόταν αρχικά πως ο ρόλος της κληρονομικότητος είναι σημαντικός, ενώ σε άλλο σημείο ότι η οικογένεια δεν ευθύνεται για την αιτιολογία της σχιζοφρένειας!

Επίσης, οι "ειδικοί" αυτοί διερρήγνυαν τα ιμάτια τους ότι "τα φάρμακα δεν είναι εθιστικά", ενώ αλλού τους ξέφυγε(;) μάλλον  πως οι σχιζοφρενείς "ενδέχεται να εμφανίσουν επικίνδυνη συμπεριφορά η οποία οφείλεται στην παραμέληση της φαρμακευτικής θεραπείας" και "ότι η διακοπή των φαρμάκων διπλασιάζει σχεδόν τις πιθανότητες για υποτροπή"!

Ένα άλλο παράδειγμα  συναντά κανείς στο διαδίκτυο (http://users.otenet.gr/~styliant/psycho-analysis.htm)  όπου ο π. Α. Στυλιανάκης εξηγεί τα της Ψυχολογίας. Ο π. Αντώνιος ισχυρίζεταί πως "…μπορεί κανείς να είναι ισορροπημένος ψυχολογικά…και να απέχει από την σωτηρία, να απέχει από τον Θεό, αφού τον έχει αρνηθεί", ενώ σε άλλο σημείο παραδέχεταί πως "αναμφισβήτητα η αγιότητα σημαίνει ανακαινισμένο άνθρωπο και…τότε όλα τα σκοτεινά σημεία φωτίζονται και η προσωπικότητα ισορροπεί"! Για την Ψυχολογία μπορεί να είναι κανείς ισορροπημένος ψυχολογικά είτε είναι κοντά στο Θεό είτε Τον έχει αρνηθεί! Για την Θεολογία όμως αυτό είναι αντίφασις για να μην πούμε αντίφασις!

Ο Καθηγητής κ. Α. Σταυρόπουλος διερωτάται στον "Εφημέριο" (Ιούλιος 2000, σελ. 19-21) "αν υπάρχει κάτι ανάλογο στην Ορθόδοξη Θεολογία, όπως για παράδειγμα η "νευρολογική ή ψυχιατρική κλινική σημειολογία" η οποία ταξινομεί και παραθέτει τα βασικά συμπτώματα των ψυχιατρικών διαταραχών;…" Εντύπωση μεγάλη προκαλεί αυτή η απορία του καθηγητού αφού μάλιστα τα πατερικά κείμενα βρίθουν "κλινικής σημειολογίας"! Ας κάνει τον κόπο ο κ. Σταυρόπουλος να μελετήσει έστω έναν από τους Πατέρες-κλινικούς ψυχολόγους, όπως τον Άγιο Ισαάκ τον Σύρο. Για να τον διευκολύνουμε, αναφέρουμε  λίγα ψήγματα της θεφώτιστης σκέψης του. Στη σελίδα 95 ο Αββάς ανφέρεται στις επιπτώσεις από την ανυπαρξία της νηστείας: "έρχεται ζάλη εις την κεφαλήν, και βάρος του σώματος πολύ μετά ατονίας των ώμων, όθεν αναγκάζεται να παραλείπη το έργον του Θεού επειδή επέρχεται αυτώ η οκνηρία. Εκ τούτου προέρχεται η αμέλεια…σκότωσις και ψυχρότης της διανοίας, νους χαύνος και παχύς και αδιάκριτος…ακηδία πολλή εις πάσαν θείαν εργασίαν…αργία πολλή εις τα αναγκαία του σώματος…χυμός πολύς συναγόμενος εις όλα τα μέλη του σώματος, φαντασίαι ακάθαρτες και αισχρές κατά τας νύκτας…". Σε άλλο σημείο ο Άγιος Ισαάκ (σελ. 126) διδάσκει πως "η ακηδία γεννάται εκ του μετεωρισμού της διανοίας, ο δε μετεωρισμός εκ της αργίας των έργων και της αναγνώσεως, και εκ των ματαίων συνομιλιών, η εκ του κόρου της κοιλίας". Ακόμη (σελ. 73) αποδεικνύει ότι "όστις δεν γνωρίζει την ιδίαν αυτού ασθένειαν, στερείται της ταπεινώσεως, ο δε στερημένος της ταπεινώσεως, υπάρχει στερημένος και της τελειότητος, ο δε στερημένος της τελειότητος, πάντοτε είναι περίφοβος…" Πολλά άλλα μπορεί να μελετήσει στα υπέροχα πατερικά συγγράματα. Σύμφωνα δε με τα παραπάνω εκτεθέντα, σε κάποιον που πάσχει  από ακάθαρτες φαντασιώσεις κατά την διάρκεια της νυκτός, ο διακριτικός πνευματικός που μελετά την Ορθόδοξη Πατερική Ψυχοθεραπεία μπορεί κάλλιστα να συστήσει περισσότερη νηστεία, προσευχή, εγκράτεια κ.α. σε βαθμό που να μην τραυματίσει, αντί να θεραπεύσει, την ψυχή αλλά και το σώμα του ανθρώπου! Ο Ψυχίατρος πως θα τον αντιμετωπίσει και τι είδους φάρμακα θα του δώσει; 

Είναι όμως ώρα να κλείσουμε αυτήν την παρέμβαση εκφράζοντας την απορία μας γιατί ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ.κ. Ιερόθεος  φιλοξενεί στο περιοδικό του ένα τέτοιο άρθρο. Αν αυτή η δημοσίευση σημαίνει και αναθεώρηση των μέχρι πρότινος πατερικών τοποθετήσεών του καλόν θα ήταν να έχουμε μια σχετική ενημέρωση (δεν είναι προσταγή ή έλεγχος αυτή η επιθυμία, αλλά υική παράκλησις). Συνεχίζει ο Σεβασμιώτατος να ασπάζεται τα όσα έχει γράψει μέχρι τώρα στα βιβλία του :"Η Αποκάλυψη του Θεού", "Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία", "Συζητήσεις για την Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία", "Ψυχική ασθένεια και υγεία", "Εκκλησιαστικό Φρόνημα", και τόσα άλλα που ενέπνευσαν πολλούς κληρικούς και λαικούς, θεολόγους και μη. Εμείς πάντως αποδεχόμαστε τις θέσεις του Σεβασμιωτάτου σχετικά με την Ψυχοθεραπεία (από το βιβλίο "Ψυχική ασθένεια και υγεία", σελ. 54): "Δεχόμαστε κατ' οικονομίαν τις απόψεις της συγχρόνου Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας σε δυο περιπτώσεις. Πρώτη, για εκείνους τους ανθρώπους των οποίων…εβλάφθησαν τα νεύρα του σώματος. Σ' αυτήν την περίπτωση δεχόμαστε, κυρίως, την νευρολογία. Δεύτερη, είναι οι άνθρωποι που δεν θέλουν να έχουν σχέση με την Εκκλησία και τα μυστήριά της. Νομίζω αυτοί μπορούν να βοηθηθούν, για να μην φθάσουν στην τρέλλα. Κάτι είναι και αυτό…στη φρικτή φυλακή της απελπισίας στην οποία βρίσκονται".

Επίσης, μια ακόμη αλήθεια είναι το ότι εμείς οι ποιμένες (διοικούντες και διοικούμενοι) -παντός βαθμού- ελάχιστα ενδιαφερθήκαμε να καταρτιστούμε και να ενημερωθούμε από ανεξάντλητη πηγή και εμπειρία ψυχοθεραπείας, την Ορθόδοξη Πατερική Θεολογία (τουλάχιστον συστηματικά). Και έτσι δώσαμε με την δική μας "αγραμματοσύνη" στους "ειδικούς" να φαντάζουν ως επίγειοι "σωτήρες". Μαζί με την "αγραμματοσύνη" και η δίκη μας αφασία όπως έλεγε ο Μακαριώτατος προ ετών για κάποιο άλλο θέμα! Μα πως να διδαχθούμε την Πατερική σοφία όταν εμείς οι ίδιοι δεν ενδιφερόμαστε γι' αυτήν; Όταν αυτή δεν διδάσκεται επαρκώς και ειδικώς (προς τους κληρικούς) από τους ακαδημαικούς θεολόγους; Όταν μιλάμε για "απεξηραμμένα βότανα" και "εποχή" των πατέρων η οποία έχει λήξει έδω και πολλούς αιώνες; Όταν συστήνεται να μην χρησιμοποιούνται τα πατερικά χωρία στα κηρύγματα από άμβωνος; Όταν ενώ ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος ομιλεί και γράφει περί της Πατερικής Θεολογίας και της Παραδόσεως της Εκκλησίας μας, άλλοι γράφουν στη "Σύναξη" : "…είναι καιρός να προχωρήσουμε σε μίαν υπέρβαση της "Πατερικής" Θεολογίας…με υπέρβαση του "πνεύματος" και του "ύφους" της πατερικής περιόδου…" (τευχ. 38, σελ.56 Π. Βασιλειάδη), "…η τσιτατολογική (sic) χρήση των Πατέρων ως αυθεντιών προδίδει ασφαλώς την ημιμάθεια του χρήστη…"(τ. 73, σελ. 75, Ε. Βουλγαράκη-Πισινά), "Τα Πατερικά κείμενα…μετετρέπονται σε σύμβολα συσπειρώσεως και οπλοστάσια για την προάσπιση των υποκειμενικών επιλογών…αναδύεται ένας σκληρός φονταμενταλισμός που νεκρώνει την αλήθεια της πίστεως…" (τ. 56, σελ. 74, Γ. Μαντζαρίδης) και τόσα άλλα "ανερυθρίαστα" κείμενα; Όταν, όταν…! Άλλη Θεολογία έχουμε εμείς οι "φονταμενταλιστές" (σύμφωνα με τα λεγόμενα του προαναφερθέντος καθηγητού!) και άλλη οι κύριοι καθηγητές των σχολών μας; Ο Καθηγητής κ. Ι. Κορναράκης έγραφε πρόσφατα ότι "δεν υπάρχει Ορθόδοξη Θεολογία εξωεκκλησιαστική, ή υποκειμενική ή ιδιωτική ή ακαδημαική ή ορθολογιστική ή "θεολογία των καθηγητών" κατά προτεσταντικά πρότυπα…η Ιεραρχία (η εκάστοτε) διευκόλυνε ή ανέχθηκε σιωπηρώς την δημιουργία αυτονόητου ψυχολογικού κλίματος, για ανάπτυξη προσωπικών "θεολογιών" απαξιωτικών της γνησιότητος της ορθοδόξου μας παραδόσεως…" ("Ορθ. Τύπος", 17 Μαίου 2002).

Μια τελευταία σκέψις μας είναι να καταρτιστούν και ενημερωθούν οι "Ψυχο"-ειδικοί κληρικοί και λαικοί στα νάματα της Ορθοδόξου Παραδόσεως και αφού πρώτα ξεκαθαρίσουν τα στοιχεία εκείνα των επιστημών αυτών που βοηθούν στην αναγνώριση των διαφόρων προβλημάτων του κόσμου (επιλεκτικά, μερικά στοιχεία της συμπτωματολογίας και εφ' όσον αναγνωρίσουν στον άνθρωπο προπτωτική κατάσταση με ότι αυτό συνεπάγεται), να συνεργαστούν τότε με τους πνευματικούς για να εφαρμόσουν θεραπευτικές μεθόδους που χρησιμοποιεί η Εκκλησία μας. Εκός και αν επιμένουν να δίνουν ορθόδοξη μαρτυρία στους αλλοθρήσκους, αθρήσκους και αρνητές της πίστεως μας και μόνον!

       Δεν επιθυμούμε να γίνουμε κριτές των άλλων, αλλά να εφοδιαστούμε με όλα τα απαραίτητα εφόδια πατερικής σοφίας για να προσφέρουμε στον συνάνθρωπό μας την μεγίστη δυνατή βοήθεια. Μην πείτε ότι κανείς δεν μας εμποδίζει να το πράξουμε τούτο ο καθένας κατ' ιδίαν, γιατί το ζητούμενο δεν είναι να το κάνει οποίος θέλει και ενδιαφέρεται, αλλά να αποτελεί κοινή πρακτική για όλους αφού όλοι κάποια στιγμή μπαίνουν στον χώρο διακονίας του συνανθρώπου μέσα από τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Κλείνουμε ασπαζόμενοι την διδασκαλία του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά (Μον. Θεοκλήτου Διονυσιάτου, "Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς", Θεσ/νίκη 1976, σελ. 144) : "…νοσεί το λογικόν της ψυχής εκείνου, που νομίζει την διάνοιάν του πιστοτέραν από την διδασκαλίαν του Αγίου Πνεύματος και μη αποδεχόμενος, ότι αι θείαι εντολαί αποτελούν <<μέγα και τέλειον ίαμα ψυχής>>, αλλά και του Αγίου Ισαάκ του Σύρου ("Οι Ασκητικοί Λόγοι Αββά Ισαάκ του Σύρου", Εκδ. "Απόστολος Βαρνάβας" σελ. 60): "… ο έχων την κοσμικήν γνώσιν… όχι μόνο είναι αδύνατον να υποδεχθεί εκείνην την πνευματικήν γνώσιν, αλλά ούτε δυνατόν να αισθανθεί αυτήν παντελώς εν αισθήσει… έως ότου δεν απαρνηθώσι την κοσμικήν γνώσιν… και την πολύπλοκον αυτής μέθοδον και να σταθώσιν εις το νηπιώδες φρόνημα της πνευματικής γνώσεως…δια τούτο και ο Κύριος είπεν "εάν μη στραφήτε  και γένησθε ως τα μικρά παιδία, δεν δύνασθε να εισέλθητε εις την βασιλείαν  του Θεού".

Μετά τιμής,

Πρεσβύτερος Στέφανος Στεφόπουλος

Εφημέριος Ι.Ν.Αγ. Δημητρίου Αμπελοκήπων