ΤΑ ΠΑΘΗ

ΤΑ ΠΑΘΗ

Αρχιμανδρίτη Θεοφίλου Λεμοντζή

Αρχιερατικού Επιτρόπου Καμπανίας

   Σύμφωνα με την ορθόδοξη θεολογία τα πάθη δεν είναι αμαρτίες, αλλά οι αμαρτωλές εκείνες καταστάσεις ή αρρώστιες της ψυχής, που ενεργοποιούνται με τις αμαρτίες.

Αποτελούν το αποτέλεσμα της διασάλευσης της αρμονίας που επικρατούσε στον παράδεισο ανάμεσα στο λογικό και στις αισθήσεις. Τα πάθη δεν είναι αυτόνομες αμαρτητικές καταστάσεις αλλά η παράχρηση υγιών δυνάμεων της ψυχής του ανθρώπου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο άγ. Ιωάννης της Κλίμακος:

«Ο Θεός ούτε έπλασε ούτε δημιούργησε κανένα κακό. Κάποιοι όμως απατήθηκαν που ισχυρίσθηκαν ότι μερικά από τα πάθη υπάρχουν εκ φύσεως στην ψυχή. Δεν έλαβαν υπόψιν τους ότι εμείς ορισμένες στοιχειώδεις κλίσεις της φύσεώς μας τις μεταστρέψαμε σε πάθη. Επί παραδείγματι: Εκ φύσεως υπάρχει μέσα μας η δυνατότης της σαρκικής σποράς για την γέννηση τέκνων. Εμείς όμως αυτό το μεταβάλαμε σε πορνεία. Εκ φύσεως υπάρχει μέσα μας ο θυμός εναντίον του όφεως, και εμείς τον χρησιμοποιούμε εναντίον του πλησίον. Εκ φύσεως υπάρχει μέσα μας ο ζήλος για τις αρετές, και εμείς τον στρέφουμε προς το κακό. Εκ φύσεως υπάρχει στην ψυχή η επιθυμία της δόξης, αλλά της άνω….. Μάς δόθηκε ακόμη και η μνησικακία, αλλά εναντίον των εχθρών της ψυχής. Μάς δόθηκε και η επιθυμία της τροφής, αλλά όχι και της ασωτίας».

Τα πάθη έχουν ρίζα όχι στη φύση αλλά στη θέληση του ανθρώπου. Τα πάθη είναι οι γνήσιοι καρποί της διαστροφής της ανθρώπινης φύσης. Είναι αποτέλεσμα της μετά την πτώση ψυχικής ανισορροπίας του ανθρώπου που έφερε η αμαρτία και έκφραση της αφύσικης λειτουργίας των δυνάμεων της ψυχής. Αντικειμενικός σκοπός του κακού, που παρουσιάζεται μέσα μας με τα πάθη ή με την εθελούσια παράδοση του ανθρώπου σε αυτά, είναι να διαφθείρει τη βασιλική εικόνα του Θεού που υπάρχει μέσα μας.

Επιδιώκοντας και ακολουθώντας ο άνθρωπος με άμετρο και ακόρεστο πόθο τις ηδονές του κόσμου, που γεννιούνται από την άλογη φιλία προς το σώμα, καλύπτει την ψυχή του με όλη την πολύμορφη ασχημοσύνη των παθών. Αιτία που προκαλεί τα πάθη είναι η απάτη του κόσμου. Αυτή προσκολλάει το νου του ανθρώπου στα κτίσματα, του επισωρεύει τα πάθη και αφού τον κάνει μυριοπαθή, τον χωρίζει από τον απαθή Θεό. Γιατί μόλις ανοίξει ο άνθρωπος τη θύρα του νου στα πάθη, ο νους σκορπίζεται και περιπλανάται όλη την ώρα σε σαρκικά και γήινα πράγματα, στις κάθε είδους λογής ηδονές και στους εμπαθείς λογισμούς, οι οποίοι προκαλούνται από αυτές.

Αναφέρει ο όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός:

«Δεν είναι τα φαγητά, αλλά η γαστριμαργία το κακό˙ ούτε τα χρήματα, αλλά η προσκόλληση σ’ αυτά˙ ούτε ο λόγος , αλλά η αργολογία˙ ούτε τα ευχάριστα του κόσμου αλλά η ακράτεια…. ούτε το να μην έχει κανείς κάτι, αλλά το να μην το έχει για αναγκαία χρήση… ούτε ο πλούτος αλλά η φιλαργυρία… ούτε ο κόσμος είναι κακός, αλλά τα πάθη˙ ούτε η φύση αλλά το παρά φύση».

Η φθορά και η αμαρτία προκαλούν στον άνθρωπο το φόβο, την αγωνία, την ιδιοτέλεια και, κατά συνέπεια, την παράβαση του θελήματος του Θεού για προκοπή στην ανιδιοτελή αγάπη. Τότε τα πάθη παρακινούνται και διεγείρονται σε αμετρία, ο άνθρωπος οδηγείται σε ανώμαλες σκέψεις και πράξεις, ενώ οι σχέσεις του με το Θεό και το συνάνθρωπο του γίνονται ιδιοτελείς.

Έτσι ζει μια άλλη «ζωή», όχι όπως θα έπρεπε και θα ανταποκρινόταν στον πραγματικό λόγο της ύπαρξης του, μια ζωή ψεύτικη χωρίς τίποτε το ουσιαστικό, μια λανθασμένη σχέση μεταξύ των αισθήσεων και των αισθητών, η οποία μετατρέπεται σε έξη, συνήθεια, δέσμευση στο παρά φύσιν. Αρχίζοντας από τις μικρές αμαρτίες και μη μπορώντας να βρει εκεί αυτό που επιθυμεί επεκτείνεται και σε μεγαλύτερες, με αποτέλεσμα να απομακρύνεται όλο και πιο πολύ από το Θεό και το συνάνθρωπο, να σκοτίζεται όλο και περισσότερο η καρδιά του και να κόβει τις ελπίδες μιας ανάνηψης απ’ αυτή την κατάσταση.

Με την εργασία των παθών ο άνθρωπος βρίσκεται στην τραγική κατάσταση τού να προσπαθεί να πληρώσει όλο του το «είναι» με την αμαρτία αλλά δεν το κατορθώνει, διότι δεν μπορεί να γεμίσει το κενό που υπάρχει μέσα του με το «τίποτα» καθώς η αμαρτία είναι το μη όν. Απλώς δημιουργείται η ψευδαίσθηση της πλήρωσης, μια εφήμερη ικανοποίηση της αμαρτητικής ροπής. Δημιουργείται ένας ακόρεστος κορεσμός και ο άνθρωπος βασανίζεται και υποφέρει που δεν μπορεί να νιώσει την εσωτερική γαλήνη και ευτυχία.

Αποτέλεσμα είναι η απόλαυση του επιφανειακού. Μη μπορώντας όμως με αυτόν τον τρόπο να συλλάβει, αλλά προπαντός να βιώσει το βαθύτερο νόημα της ζωής και της ευτυχίας βυθίζεται όλο και πιο πολύ στην αμαρτία. Και τίθεται ακριβώς από όλους τους ανθρώπους εναγωνίως το υπαρξιακό ερώτημα: Πού βρίσκεται άραγε το νόημα της ζωής; Ποιος είναι ο σκοπός της ζωής, που βρίσκεται το βαθύτερο νόημά της, που βρίσκεται η πληρότητά της; Η απάντηση στο ερώτημα περνά τις περισσότερες φορές μέσα από την αμαρτία, την αλλοτρίωση από το Θεό και την εμπαθή προσκόλληση στα φθαρτά σχήματα αυτού του κόσμου και στις άλλες επιθυμίες της πεπτωκυίας φύσης του.

Ο άνθρωπος αναζητεί την ευτυχία μέσα στα ασφυκτικά πλαίσια και σχήματα των αισθησιακών και υλοκρατικών απολαύσεων, μέσα στις στιγμιαίες ηδονές και τέρψεις, σε επιδερμικές καταστάσεις που μόνο θλίψη, άγχος, φόβο μπορούν να φέρουν και τίποτε περισσότερο. Μια συνεχής πείνα και δίψα τον διακατέχει και απατώμενος από την παραπλανητική λάμψη των εγκοσμίων, διασκορπίζεται και χάνεται στην αγχώδη αναζήτηση ετερόκλητων απολαύσεων. Τον χαρακτηρίζει μια έντονη προσκόλληση στον παρόντα χρόνο, εγκλωβίζεται μέσα στους χωροχρονικούς περιορισμούς, μέσα στους οποίους διαπράττεται η αμαρτία. Θεωρεί τις ανθρώπινες καταστάσεις ως σταθερές, ομαλές και αιώνιες χωρίς να κατανοεί ότι αυτό που τις χαρακτηρίζει είναι η αέναη μεταβολή· όλα σταματούν κάποτε.

Ο συμβιβασμός του ανθρώπου με το ρέον αυτού του κόσμου έχει σαν αποτέλεσμα τον εγκλεισμό του σ’ ένα φαύλο κύκλο, ένα κύκλο που επαναλαμβάνεται ανήλεα κάθε στιγμή, κάθε ώρα, κάθε μέρα, με κυρίαρχο στοιχείο το κενό που αισθάνεται ο άνθρωπος γιατί δεν έχει κάτι το «καινό», κάτι καινούριο να βιώσει, χωρίς να έχει κάποια ελπίδα για κάτι καλύτερο, και έτσι συνθλίβεται μέσα στην ρουτίνα, στην καθημερινότητα. Λείπει η κοινωνία με το Θεό με την οποία θα ξεφύγει.

ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΠΑΥΛΕΙΟΣ ΛΟΓΟΣ» 

ΔΙMHNIAIO OPΘOΔOΞO ΠEPIOΔIKO IEPAΣ MHTPOΠOΛEΩΣ BEPOIAΣ , NAOYΣHΣ KAI KAMΠANIAΣ

 ΤΕΥΧΟΣ 93 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2011

 Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον    www.egolpion.com

21  ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ  2011 

Read more: http://www.egolpion.com/lemontzis_pathi.el.aspx#ixzz2idmjHrAJ